عنوان

تحفه الغرائب

IR

۱۰-۱۵۲۶۶

فارسی

تحفه الغرائب

[نسخه خطی]

/ از: محمد بن محمد بن ابوسعید هروی (سده ۹ و ۱۰ق)

: کاتب و جامع: ابوطالب کشمیری نجفی در نیمه اول سده ۱۲ق.

۶۰ر - ۶۰پ

؛ قطع: یک، ۷۳، یک برگ، ۵/۱۳*۲/۲۴، سطور و اندازه‌ها مختلف.

یادداشت پسر جامع نسخه سید مرتضی بن ابوطالب کشمیری نجفی در برگ ۵۳پ مورخ ۱۶ رمضان ۱۱۴۷ق در کربلا دیده می‌شود.

1

2

آغاز موجود: باب دویم در طلب جاه و منصب عالی و تسخیر قلوب سلاطین و عوام الناس. جهت حصول این امور به عدد کبیر بخواند و عدد کبیر خمسین و سبع الف.

فلینفق مما اتیه الله لا یکلف الله نفسا الا ما اتیها سیجعل.

در برگ ۴۲پ پسر جامع جنگ نوشته مناجات انجیلیه در هند کتابت شده است.

نوع خط:

تزئینات متن:

تزئینات نسخه:

نوع کاغذ:

تزئینات جلد:

نسخ معرب و نستعلیق.

عناوین در بخشهایی شنگرف.

سطور چلیپا و معمولی و گاهی بر عکس و بدون نظم و ترتیب.

حنایی آهار مهره.

تیماج قهوه‌ای جدولدار ساده. قطر: ۸/۱.

1

3

2

دارای تصحیح.

برگهای ۶ و ۷ و ۶۱ جدید است و به نسخه الحاق شده.

آغاز و انجام مناجات انجیلیه سه یادداشت آمده است:

۱. یادداشت جامع جنگ درباره سند مناجات به نقل از رساله اعتقادیه محمدباقر مجلسی (حاشیه ۴۲پ).

۲. این یادداشت در حاشیه آن از پسر جامع جنگ: «هذا ما حققه الوالد المبرور طاب ثراه فی بلاد الهند لکن رایت هذا الدعاء فی الحایر المقدسه الحسینیه صلی الله علی مشرفها عند بعض الساده الفضلاء من اهل قزوین سلمه الله و کان مکتوبا علی ظهره هذه الاجازه بخط العلامه المجلسی ره و نقلته من خطه قدس سره بعینه و هذا لفظه: بسم الله الرحمن الرحیم انهاه الاخ فی الله المحبوب لوجه الله المبتغی لمرضاته تعالی اعنی المولی الاولی الفاضل الکامل الورع التقی الزکی الزاهد الرضی مولانا محمد یوسف القزوینی وفقه الله تعالی لمراضیه فاجزت له کثرالله امثاله تلاوته و تلاوه سایر الادعیه الماثوره عن الائمه الهادیه صلوات الله علیهم و روایتها عنی باسانیدی المتصله الیهم علیهم السلم و التمس منه ان لا ینسانی فی حیاتی و بعد وفاتی و کتب بیمناه الجانیه احقر العباد محمدباقر بن محمدتقی المجلسی عفی عنهما انتهی. و ایضا وجدت عنوان الدعاء بخطه قدس سره هکذا المناجاه المعروفه بالانجیلیه وجدتها مرویه عن سید الساجدین علی بن الحسین زین‌العابدین صلوات الله، (۴۲پ).

۳. یادداشت مقابله دعا با نسخه تصحیح شده محمدباقر مجلسی (۱۱۱۰ق) در حاشیه برگ پایانی آن: «بسم الله. قوبل مع النسخه المجاز علیها المقابل مع الاصل الذی صححه العلامه المجلسی قدس سره فی ۱۶ شهر رمضان لسنه ۱۱۴۷ فی الحایر المقدسه الشریفه صلی الله علی مشرفها و انا الف [الفقیر] ابن المرحوم ابی‌طالب سید مرتضی الکشمیری النجفی عفی عنهما بالنبی و الوصی (۵۳پ).

جزوبندی نسخه چندان منظم نیست اما در گوشه سمت راست بالای اوراق وسط هر جزو اثر نشان صحاف دیده می‌شود (به صورت خط مشکی مورب کوچک).

حاشیه‌نویسی در بخشهایی که کتابت دفتری اجرا شده است.

1

خریداری شده در بهمن ۱۳۲۲ش.

مشتمل بر ۱۲ باب به شرح زیر:

باب اول: در کشف قلوب و صفای باطن و اظهار به مغیبات و علم لدنی و مثال آن در کشف.

باب دوم: در طلب جاه و منصب عالی و تسخیر قلوب سلاطین و امرا و عوام الناس.

باب سوم: در گشایش کارها و فتح رزق و صدقات و توانگری و دفع فقر و درویشی.

باب چهارم: در دفع فقر و رفع امراض و بیماریی که در معالجه آن عاجز باشند.

باب پنجم: در دفع سحر و جادو و ام الصبیان و صرع و فتح بستگی.

باب ششم: در دفع اعدا.

باب هفتم: جهت حصول مرادات و ادای قرض و حفظ بدن.

باب هشتم: در توانگری و خود را از حرام نگهداشتن و در طاعت حریص شدن.

باب نهم: جهت پیدا کردن دفینه و گنج و غیر آن.

باب دهم: جهت ملاقات کردن به ارواح و پریان و جنیان.

باب یازدهم: جهت آن که در چشم خلایق محبوب باشد و همه کس او را دوست دارند.

باب دوازدهم: جهت ادای قرض و شفای بیماران و حصول مقاصد و طلب بزرگی.

ماخذ فهرست: جلد ۱/۲۹، صفحه ۲۲۴-۲۲۶.

نک: منزوی، ۱/ ۱۰۸ - ۱۰۹؛ مرعشی، ۲۴/ ۲۲۹؛ مدرسه قنبرعلی خان تهران، ۵۹ - ۶۲؛ مشترک پاکستان، ۱۴/ ۸۴۱ - ۸۴۲؛ دنا، ۲/ ۹۸۱ - ۹۸۳.

رساله مختصری درباره اوراد و ادعیه است. مولف در مقدمه می‌نویسد: «چنین گوید بنده عاصی بی‌بضاعت و سرگشته و ادی خسارت... که مدت مدید و عهد بعید پای سلامت بر سنگ ملامت زده در طلب اوراد و ادعیه ماثور که علمای سلف را ورد بوده است به چنگ آورم و تا مدت هشت سال از خروج وطن به مکه معظمه... رسیدم و استفسار این معنی می‌نمودم تا آن که عزیزی که در آن جا مجاور بود گفت که در مدینه طیبه حضرت رسالت کتابی دارند به زبان فارسی، و عرب را از آن حظی نیست و غالبا خواص آیات کلام الله ربانی و خواصیت سوره تنزیل آسمانی است. چون طلب دعای مصحح کردم و این خبر شنیدم قرار نگرفته همراه جمعی متوجه مدینه طیبه گشتم و بیقرار بودم تا آن جا رسیدم و جزوی چند از تصنیف شارح کلام الله طالب رضای ملک تعالی احمد بن محمد بن ابراهیم التمیمی رحمه الله علیه آن را جواهر القرآن نام کرده و این کتاب در تصرف شخصی است که مطلقا فارسی نمی‌داند. چون بدیدم به اندک زمانی تحفه در گران مایه را از دست آن مرد فرومایه بیرون آوردم و باز عزیمت بیت الحرام کردم و به شکر این نعمت مجاور می‌بودم و از مطالعه نیاسودم تا مجموع در نظر آورده، دیدم که مصنف از فاتحه الکتاب تا سوره الناس به ترتیب، سور و آیات را خواص می‌نوشته، به خواطر بنده رسید که طالب حاجات را که مهمی روی نماید آیتی چند که از قرآن جوینده شده است جهت حصول مراتب خود باید بجوید و بخواند... چند اوراد ترتیب دادم و آن را به طریق استادان متقدم که عدد معین گرفته‌اند پس عدد گرفتیم کبیر و وسیط و صغیر و خاتم هر عددی را به آن معین ساخته بودم و اغلب آیات را به عددی قیام نموده اثرهای عظیم دیدم و در صحت حصول هیچ شک و شایبه نیست و این مختصر را تحفه الغرائب نام نهاده... فهرست این عجاله موافق اسماء ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین و شهور سنه بروج فلکی آمد و بالله العصمه و التوفیق» (به نقل از نسخه ش ۱/ ۳۷ مدرسه قنبر علی خان تهران، بعضی از عبارات آن نسخه مغلوط بود).

مولف باید همان محمد بن محمد بن ابی‌سعید هروی، فصیح ادیب (سده ۹ و ۱۰ق) باشد که کتاب بحر الغرائب را به نام امیرعلی شیر نوایی (۹۰۶ق) تالیف کرده بود. همچنین وی شاگرد شمس‌الدین محمد اسفزاری هروی (۹۰۳ق) بوده است.

تا آن جا که جستجو کردم کهن‌ترین دستنویس تحفه الغرائب همه نسخه شماره ۹۴۶۷ مرعشی قم مورخ سه‌شنبه غره محرم ۱۰۲۱ق است. در بعضی از منابع زمان حیات مولف را سده ۱۳ق دانسته‌اند که با توجه به این دو تاریخ باید اصلاح شود.

در همین سده ۱۳ق محمدحسین بن محمدرفیع رشتی گیلانی با زدودن نام هروی و افزودن مقدمه‌ای بر این کتاب آن را به استادش عبدالعلی بن محمد گیلانی نسبت داده و عنوان کرده که بنا بر وصیت وی به ترجمه کتاب دست زده است. در حالی که با تطبیق و مقابله دو نسخه مشخص شد کلمات و جملات متن هیچ تغییری ندارند و اصولا نمی‌توان کتاب فارسی را به فارسی ترجمه کرد.

نسخه‌ای از کتاب احمد بن محمد تمیمی (با نام خواص الآیات) در کتابخانه کوپریلی ترکیه مورخ رجب ۷۵۹ق نگهداری می‌شود. میکروفیلمی از این کتاب در دانشگاه تهران موجود است. رک: میکروفیلمهای دانشگاه تهران، ۱/ ۴۷۹.

در نسخه ما فقط بخشی از بابهای دوم و سوم کتاب نوشته شده است.

جنگ ابوطالب کشمیری نجفی

1022641

دعا

ایران

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

20120623

MF

87856

1

a

Y