عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۷۶۷۴
عربی
شرح طوالع الانوار = مطالع الانظار
[نسخه خطی]
/ شارح: شمس‌الدین محمود اصفهانی (د: ۷۴۹ق) صاحب شرح قدیم بر تجرید.
، ۸۰۸ق.
؛ وزیری. ۱۸*۲۷ سم.۲۳۱ ص. ۳۱س.
اصفهانی این کتاب را برای محمد بن قلاوون ملقب به الملک الناصر پرداخته و گویا در آغاز کتاب از او نام آورده (ش. ۱۷۷۷ برلین) اما در نسخی که تاکنون به نظر نگارنده رسیده موجود نیست.
در فهرست برلین شماره مزبور آغاز کتاب چنین است : «الحمد لله الذی توحد بوجوب الوجود و دوام البقاء اما بعد فان ارباب العقل متطابقون و اصحاب النقل متوافقون قال الحمد لمن وجب وجوده». و نسخه‌های ما بدین گونه آغاز می‌شود: الصلوه علی سیدنا محمد و آله و صحبه الطاهرین قال الحمد لمن وجب الوجوه اقول ضمن هذه الخطبه... .» چلپی اول کتاب را از «قال الحمد لمن وجب وجودم نقل کرده است، انجام: ...و بهثنا مع الذین انعم الله علیهم و حسن اولائک رفیقا.
اصفهانی چند سطر پایان کتاب طوالع الانوار را عینا در ذیل کتاب خود گذارده است. درباره شمس‌الدین محمود مولف این کتاب، نک: اعلام زرکلی، چ ۲، ۸/ ۵۲- ۵۳. به جز اصفهانی چند تن دیگر از دانشمندان نیز طوالع بیضاوی را شرح کرده‌اند و بیشتر آنها در کشف الظنون یاد شده و ما از میان شرح‌های طوالع از این نسخه‌ها اطلاع داریم: ۱. شرح فرغانی، برهان‍اصفهانی چند سطر پایان کتاب طوالع الانوار را عینا در ذیل کتاب خود گذارده است. درباره شمس‌الدین محمود مولف این کتاب، نک: اعلام زرکلی، چ ۲، ۸/ ۵۲- ۵۳. به جز اصفهانی چند تن دیگر از دانشمندان نیز طوالع بیضاوی را شرح کرده‌اند و بیشتر آنها در کشف الظنون یاد شده و ما از میان شرح‌های طوالع از این نسخه‌ها اطلاع داریم: ۱. شرح فرغانی، برهان‌الدین عبیدالله محمد شافعی که آغازش چنین است: «احمد الله حمدا یتقاصر عن ادراک غایته عقول العقلاء... .» (فلوگل، فهرست کتابخانه کوپر یلی اوغلو، ص ۱۲۳؛ لاله‌لی، ص ۳۶۶، ۴۵۳؛ فهرست نسخ عربی برلین، ش ۱۷۷۵، ۱۷۷۶، ۱۷۷۰؛ کشف الظنون؛ دانشگاه، ۳/ ۵۹۲- ۵۹۳؛ مجلس، ش ۹۳؛ نسخه مجلس را مولف فهرست مزبور نشناخته و در فهرست دانشگاه نیز همچنان ناشناس نقل شده است.
۲. نشرالطوالع تالیف ساچقلی‌زاده مرعشی، آغاز: خیر الکلام حمد لمن خلق الانام و بعد فیقول محمد المرعشی ان علم الکلام مع انه حافظ لعقائد الاسلام... .نک: نسخ عربی کتابخانه برلین، ش ۱۷۹۰؛ فلوگل، ص ۵۱۱- ۱۰۲؛ در کشف الظنون نام این کتاب نیامده.
۳. شرح طوالع تالیف زین‌الدین ابوالحسن علی موصلی معروف به ابن شیخ العربیه ملقب به حدیثی یا دارالحدیثی (نسخه‌ای از آن در این فهرست معرفی می‌شود). نک: فلوگل، ذیل کشف الظنون، ص ۵۶، ۲۳۸، ۳۰۸، ۵۰۹.
۴. شرح قاضی میر حسین میبدی. نک: دانشگاه، ۳/ ۵۹۳؛ فلوگل، ۱۶۶.
۵. شرح بدرالدین تستری.
۶. شرح طالشی (فلوگل، ۵۶، ۲۳۸، ۳۰۸، ۵۰۹)
۷. شرح حاجی پاشا (فلوگل، ۱۶۷)
۸. شرح لاری. (فلوگل، ۳۰۹)
۹. شرح مبارک شاه. (فلوگل، ۳۰۲)
۱۰. تفتیح الافکار. (فلوگل، ۵۶ و ۵۱۱)
۱۱. شرح نظام شامی. (فلوگل، ۳۳۹).
صحائف مواقف، «ه م » و «ه ح» دیده می‌شود.
1
2
الحمد لله قال الحمد لمن وجب... .
...و حسن اولئک رفیقا و الله اعلم بالصواب و الیه المرجع و المآب.
نسخه‌ای است کامل و قدیم و کاتب در ذیل آن چنین نوشته: تمت هذه النسخه علی ید الضعیف الحقیر اعنی ابولفضل بن جاوید (یا خاوند) زاده بن محمد بن محمود الصدیق. تعدادی از برگ‌ها که در تجدید کتابت شده به خط کاتبی بی‌اطلاع و غلط‌نویس است.این قسمت در نیمه ص ۹۷ پایان یافته و کاتب برای اینکه خواننده دچار اشتباه نشود و ارتباط مطلب را با صفحه بعد گسسته نپندارد نوشته است «صح البیاض» و سپس چنین نگاشته: «کتبت هذه الاجزاء فی التاریخ ماه...؟ مبارک الصفر بالظفر علی ید الضعیف النحیف علی بن فضلاه...؟ (کذا) ابن مولانا علی المعروف بخراسانی بلده سمرقند حماه عن الافات سنه اربع و ثلاثین و ثمان ماه» و اینها همه علاوه خط و کاغذ علائم آن است که این قسمت تجدید کتابت شده.
نوع خط:
تزئینات جلد:
نوع کاغذ:
نسخ تحریری نزدیک به تعلیق.
تیماجی قرمز رنگ.
سمرقندی ضخیم شکری رنگ.
3
بر کنار بیشتر صفحات نسخه تعلیقات بسیاری بدون امضا و یا با امضاهای «سف» (شاید رمز اسفراینی صاحب حاشیه بر مطالع الانظار حدیثی یکی از شارحان طوالع).
نک: معجم المطبوعات، ۴۵۴؛ آستان قدس ج ۴ ش ۸۱۷، حقوق، ۹۶۹؛ برلین ش ۱۷۷۲- ۱۷۷۸، کشف الظنون، طوالع الانوار.
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه ۲۲۳۱- ۲۲۳۲.
شرح است بر طوالع بیضاوی (ش ۱۶۹۶ این فهرست).
۱۶۹۳
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20120816
MF
87856
a
Y
