عنوان

فرهنگ جعفری

IR

۱۰-۱۹۲۵۰

فارسی

فرهنگ جعفری

[نسخه خطی]

/ از: محمد مقیم تویسرکانی.

۱۰۴۹ق.

وزیری. ۱۴*۲۳سم. ۲۳۸گ. ۱۴س.

ابتدای نسخه این است: انا جعلناک عنقای بلند مرتبه اوج قاف قبول شاه باز بلند پرواز هوای عالم و ما محمد الا رسول و آل بی‌مثال او باد که هریک اختر اوج سعادت و یگانه گوهر دریای امامت و هدایت‌اند بیت:

بتخصیص آنکه نفس مصفی بود/ که نزد بعضی از یاران خدا بود (الخ)

نویسنده نام خود را رقم ننموده.

نوع خط:

تزئینات نسخه:

نوع کاغذ:

تزئینات جلد:

نستعلیق خیلی خوب.

برگ اول را که شامل بخشی از دیباچه و از قرینه معلوم می‌شود، دارای سرلوحی بوده، برداشته‌اند و میان سطرها و اطراف صفحه نخستین طلا اندازی و تذهیب گردیده، همه صفحات متن و حاشیه مجدول به طلا و لاجورد می‌باشد. لغات را با شنجرف و طلا نوشته.

سمرقندی.

تیماجی.

ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۴۰۳-۱۴۰۴.

مولف کتاب گوید:

خداوند جهان عز و اقبال/ مه برج شرف مامول آمال

خدیو دهر جعفرخان کز اعزاز/ باستعداد پر چرخش رسد ناز

چو دل در بر بود چون عقل در سر/ جهان مردمی را جان سراسر

حیات جاودانی روزیش باد/ بهر کار از جهان فیروزیش باد

چون بعضی از اوقات به تتبع اشعار متقدمین می‌پرداخت و کثرت اشتغالش از معاونت ضعفا و اغنیا به مرتبه‌ای بود که اوقات شریف ایشان به تفحص اصل لغات فرسی وفا نمی‌کرد بنابر آن این خاکسار بی مقدار اراده نمود که خلاصه معانی لغات فرس را از کتبی که به شرف مطالعه آن رسیده باشد جهه رفع تصدیع بندگان ایشان بی تصرف در اصل آن نقل نماید و چون سند لغات بالتمام مقدور این قلیل البضاعه نیست به آن نپردازد الا بسند بعضی از اصطلاحات که آن ضروری است و از برای هر لغت غیر مشهور، وزنی متعارف مفرد یا مرکب - بی‌ملاحظه مطابقت حروف تهجی - چه آن ممکن نیست - بیاورد و ترتیب حروف تهجی را در اول و آخر هر لغتی باتلو حروف اول لغات رعایت کند تا یافتن آن در کمال سهولت باشد... و باب حروفی که در زبان فارسی به حسب ندره آید (ح، ص (ح، ص، ط، ع، ق) در آخر کتاب ذکر کند و این کتاب را فرهنگ جعفری موسوم ساخت که منظور نظر عاطفت آن خلاصه حدیقه امانی و آمال این بی‌مال گردد الخ» و در انجام این چند بیت را گذارده:

زیبد که از وجازت فرهنگ جعفری/ ختم اللغه بگویمش ارنیک بنگری

چون کردم ابتدا و تمامش به هشت ماه/ در سال ختم هجرت ختم پیمبری

دارم امید آنکه چوبینی خطای من/ بر من خطا نگیری و بی باک بگذری

ور زانکه خشم داری و پرخاش می‌کنی/ تسلیم می‌کنم که تو دانی و داوری

از نقل بخشی از دیباچه و انجام طرز تنظیم این فرهنگ و سال تالیف آن (۱۰۴۰ق.) و آن کس که به نام وی کتاب موشح گردیده معلوم شد. از اینکه وزن و نظیر و طرز تلفظ بسیاری از لغات را به دست داده کمک خوبی به ادبیات کرده ولی مثال و شاهدی برای معانی نامبرده ذکر نکرده و پیش از شروع به بیان لغات و معانی آنها قواعد سودمندی از زبان پارسی و صرف و نحو آن را نگاشته و تمام این فرهنگ در ح ۶۵۰۰ بیت کتابت دارد و تقریبا شامل (۷۰۰۰) لغت پارسی می‌باشد.

ایران

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

MF

87856

a

Y