؛ رقعی مستطیل. ۵/ ۱۰*۵/ ۱۸ سم. ۲۱۳ص. ۲۳س (جز ص ۱- ۹ که به چلیپا است).
1
2
الحمد لواهب العقل و مفیض العدل و الصلوه علی خیر البریه الطاهر عن کدورات البشریه و علی آله و عترته فانانورد فی هذه الرساله ما ظهر عندنا من فساد مقدمات مستعمله فی الجدل و نسمیها الرساله الزاهره و...المقدمه الاولی قال الجدلیون الشی اذا کان لازما لشیء آخر لایکون نقیضه لازمه حتی اذا قلنا لو ثبت الحکم منضما الی عدم الحکم ثم یکون عدم الحکم ثم لازما لثبوت هذا المجموع و اذا کان عدمه لازما له لا یکون ثبوته لازما له. قلنا لا نسلم ان عدمه اذا کان لازما له لا یکون ثبوته لازما له و مستند المنع ان ثبوت الحکم ههنا منضما الی عدمه ثم محال عندنا... .
...فاذا صحت المقدمات کان لزوم النتیجه عنها ضروریا فلا یمکن اقامه الدلیل علی عدمها، تمت الاشاره الی فساد المقدمات التی یستند الیها اکثر المباحثات فمن احکمها سهل علیه ابطال النکت المستعمله فی زماننا و الحمد لله رب العالمین و الصلوه علی خیر خلقه محمد و آله اجمعین.
در کنار الرساله الزاهره کاتب، این عبارات را چلیپا نوشته: «الرساله الزاهره فی فساد مقدمات مستعمله فی الجدل للمولی الفاضل اثیرالدین ابهری».
در آغاز آن نیز پس از (بسمله) نوشته است: «قال الفاضل العلامه اثیر المله و الدین الابهری».
نوع خط:
تزئینات متن:
تزئینات جلد:
بیشتر صفحات نستعلیق با مرکبی قرمز و قسمت نونویس (ص ۱۴۹ - ۲۱۳) به خط شکسته نستعلیق خوب و مرکبی کم رنگتر است.
عنوانها (مقدمهها) مانند عنوانهای دیگر رسالههای دفتر، به شنگرف است.
تیماجی قرمز رنگ.
1
قسمتی از آخر آن تازهتر از بقیه است.
رساله زاهره از نه مقدمه تشکیل یافته بدینگونه: المقدمه الاولی: قال الجدلیون الشیء اذا کان لازما لشیء آخر لا یکون نقیضه لازماله.
المقدمه الثانیه: قالوا ان ملزوم الملزوم ملزوم...
المقدمه الثالثه: قالوا الشیء اذا کان لازما لشیء آخر یکون عدم اللازم ملزوما لعدم الملزوم...
المقدمه الخامسه: قالوا ان ثبوت الشیء فی الواقع موجب لثبوته علی: التقدیر الفلانی قضیه للدوران...
المقدمه السادسه: قالوا ان الشیء ملزوم لوجود الشیء او لعدمه...
المقدمه السابعه: اثبات الملازمه بدلیل واقع غیر لازم عن فرض الوجود...
المقدمه الثامنه: قالوا لو ثبت هذا منضما الی جمله الامور الواقعه لثبت هذا فاذن هذا علی التقدیر یلزم ثبوته فی نفس الامر...
المقدمه التاسعه: اقامه الدلیل علی عدم ثبوت المدعی عند تمام المقدمات المنتجه له فاسده...
مولف در هر یک از مقدمات مزبور پس از نقل سخن جدلیان میگوید: «قلنا لا نسلم...» و آنگاه به پاسخ و خردهگیری میپردازد.
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه ۲۴۷۸-۲۴۷۹.
نک: احوال و آثار خواجه از مدرس رضوی ص ۱۳۱ و ۱۰۵.
در دیباچه نسخه ما از تالیفات اثیرالدین ابهری یاد شده. مدرس رضوی در احوال و آثار خواجه یک جا آن را از تالیفات کاتبی دبیران قزوینی و دیگر جا از مولفات اثیرالدین نوشته. بروکلمان از این رساله یاد نکرده.