حمد بیحدی که ابواب فتح را بروی پادشاهان گشاد مرخدائي را سزاست که اخبار لطایف کمالش هر گوشی شنیده و سپاس بیقیاس که شاهد ظفر را هم آغوش خسروان تواند نمود... .
شکر شکن شوند همه طوطیان هند/ زین قند پارسی که به بنگاله میرود
کاتب افزوده به تاریخ دوم ذیقعده سنه ۱۱۳۵ق. هجری تمام شد. نام کاتب و تاریخ کتابت ندارد.
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
عنوان و نشان شنگرف.
اصفهانی نخودی رنگ.
تیماجی سرخ رنگ دارای ترنج و نیمترنج گل و بوتهدار سوخت.
1
مرحوم بهار پشت برگ نخستین نوشته: در سنه ۱۰۶۳ق. مهندسان اروپائی در خدمت شاه جهان بودهاند در محاصره قندهار در اردوی شاهزاده دارا شکوه حضور داشتهاند و در لاهور مانوری تهیه کردهاند و صورت قلعهای قندهار را ساخته و مور چالها به قاعده فرنگ برگرد آن قلعه زده و با یورش سربازها مفتوح ساختهاند ولی در فتح خود قلعه قندهار کاری از پیش نبردهاند. ورق ۹ ب. و نیز در همین برگ است با مداد کم رنگ «یکی از این اروپائیان دو توپ بزرگ را ضایع کرده و با نوکر خود به درون قلعه فرار میکند افسوس که اسم و نژاد این فرنگیها را معلوم نکرده است. ورق ص ۲۶ ب ۲۷ آ.
در کنار برگ دوازدهم این توضیحات از بهار آمده است: اوتار به ما زبان داده است اوتار خان یکی از غلامان شاه عباس دوم است که بعد از مردن محراب خان حافظ قندهار، مامور این خدمت شد و قهرمان این روایت او است و در نتیجه حسن خدمت و مردانگی که در حفظ قندهار نمود ذواالفقار خان نام گرفت و السلام. م بهار.
در میان نسخه چند برگ (گ ۵۶-۷۹) وجود دارد که از جهت خط و کاغذ با نسخه تفاوت دارند و گویا نونویس شده است. در پایان نسخه نوشته: مولف این واقعه بدیع الزمان مخاطب به رشید خان عالمگیری در گوشه و کنار نسخه این یادداشتها از بهار نوشته شده.
زبان دادن یعنی قول دادن و هم پیمان شدن. این ذوالفقار همان اوتار خان است که در فوق ذکر شد تنها در تاریخ شاه عباس دوم که در نزد حقیر است مینویسد اوتار خان بعد از مراجعت دارا شکوه ذوالفقار لقب گرفت و الله اعلم. م. ب. کوه لکه یا کوه لکی در شمال قندهار و جزء قلعه است.
رسد یعنی قسمت و بخش بسیار. در گ ۱۲ نوشته قیل یعنی محاصره. غنیم یعنی دشمن و طرف مقابل. در گ ۲۶ نوشته آب دزد یعنی کسی که آب خندق محصوران را به وسیله قنوات خارج سازد و خندق را برای یورش آماده سازد. در گ ۳۶ با مداد نوشته: جمدهر نوعی اسلحه است یعنی دهره جم که به زبان هندی عزرائیل باشد. در گوشه و کنار برخی از برگها افتادگیها و نسخه بدلها یادداشت شده است.
ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه ۴۱۵۱-۴۱۵۲.
این رساله در شرح کوششهای (بینتیجه) شاه جهان پادشاه هند برای فتح قندهار از ۱۰۵۶-۱۰۶۳ و مرتب است بر یک آغاز و نمایش و انجام.