Maytrısimit örneğinde Eski Uygurcada Fiillerde kılınış
[Thesis]
Bingöl, Halis Emrah
Yüksekkaya, Gülden Sağol
Marmara Universitesi (Turkey)
2019
274 p.
Master's
Marmara Universitesi (Turkey)
2019
Bu çalışmada, Eski Uygurcada Burkancı edebiyat çevresinde şekillenen Maytrısimit'teki fiillerin kılınış hususiyetleri ele alınacaktır. Maytrısimit, Prajnaraksita adında İl-Balık'lı bir Türk tarafından Toharcadan Türkçeye tercüme edilmiş bir dramadır. Eser, yükünç (secde) adı verilen bir önsöz, ülüş adı verilen 28 bölümden oluşur. Eserde, rahip Maitreya'nın hikayesi anlatılmaktadır. Maitreya, eserde insanları Nirvana'ya ulaştırmak için görevlendirilmiş bir peygamber gibidir. Kılınış, fiilin başlangıç-akış-bitiş çizgisinde hangi sınıra tekabül ettiğini vurgulayan anlambilimsel bir kategoridir. Çalışmanın amacı, kılınış kategorisini Maytrısimit örneğinde Eski Uygurca açısından ortaya koymaktır. Çalışma, Lars Johanson'un başlangıç dönüşümlüler, bitiş dönüşümlüler, dönüşümsüzler sınıflandırmasını esas almakla birlikte, Ahmet Karadoğan'ın bu terimler için teklif ettiği ön sınırı vurgulayanlar, sınır vurgulamayanlar, son sınırı vurgulayanlar terimlerine dayanmaktadır. Çalışma yedi bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölüm, Maytrısimit ve üzerinde yapılmış çalışmalara, ikinci bölüm kılınış kategorisiyle ilgili temel kavramlara, üçüncü bölüm kılınış kategorisi hakkındaki teorik verilere ve açıklamalı kaynakçasına, dördüncü bölüm, kılınış kategorisiyle ilgili yapılmış bazı tasnif çalışmalarına, beşinci bölüm görünüş kategorisine, altıncı bölüm, fiillerde kılınış hususiyetlerinin dilbigisel verilere göre açıklanmasına, yedinci bölüm, asıl kılınışlara, tasvirî fiilerde kılınışlara, ikilemelerde kılınışlara, birleşik fiillerde kılınışlara, modal yardımcı fiillerde ve modal saygı fiillerinde kılınışa ayrılmıştır.