؛ کاتب: عبدالرحیم بن محمدتقی تبریزی، منصور بن علی الحویزی ؛ مصحح: حاج میرزا رضا
[تبریز]
؛ حاج ابراهیم
، ۱۳۰۱ ق.
مطبعه حاج ابراهیم
حواشی اوراق:محشی به حواشی مفصلی با نشانهای «چلبی ، میر سید شریف جرجانی ، شواهد ، خواجه ابوالقاسم سمرقندی ، منه، قاضی ، قاموس ، شیخ الاسلام و...»
کتاب مطول تفتازانی نام شرحی است در زمینه علوم زبان عربی که تفتازانی برتلخیص المفتاح خطیب قزوینی نگاشته است. تفتازانی کار نوشتن این شرح را در ۷۴۲ ق. در جرجانیه آغاز کرده بود. حاشیه های متعددی بر مطول نگاشته شده است. تفتازانی در مقدمه مطول خطیب قزوینی و اثر بلاغی او را می ستاید و مهمترین منابع مورد استفاده خود را دو کتاب دلائل الاعجاز و اسرار البلاغه عبد القاهر جرجانی معرفی می کند. وی به طور کلی با نگاه انتقادی به شرح تلخیص نپرداخته با این همه در پاره ای از مباحث دیدگاههای خطیب قزوینی را تایید نمی کند و یا نظر دیگران را ترجیح می دهد تفتازانی در کتاب مطول بیشتر به مباحث بلاغی پرداخته هر چند که گاه مباحث منطقی، فلسفی وکلامی نیز در کتاب دیده می شود. در گذشته در حوزه های علمی ایران اقبال خوبی یافته و در زمره کتابهای درسی قرار گرفته است و اکثر طلاب به منظور تقویت بنیه ادبی خود به خواندن آن همت گماشته اند. اما اینک به عنوان کتابی مرجع شناخته می شود و تنها آنان که به شکل تخصصی به بلاغت عربی می پردازند از آن استفاده می کنند.