عنوان

جلوه های خرد ستیزی در سه جلد نخست دیوان صائب تبریزی

Number

‭۱۳۳۷۵پ‬

.Language of Text, Soundtrack etc

per

Title Proper

جلوه های خرد ستیزی در سه جلد نخست دیوان صائب تبریزی

First Statement of Responsibility

/هدی عراقی

Name of Publisher, Distributor, etc.

: زبان و ادبیات فارسی

Text of Note

چاپی

Dissertation or thesis details and type of degree

کارشناسی ارشد

Discipline of degree

زبان و ادبیات فارسی

Date of degree

‮‭۱۳۹۲/۱۱/۲۵‬

Body granting the degree

تبریز

Text of Note

عقل یکی از بزرگ ترین موهبت های خداوندیست که در وجود بشر به ودیعه نهاده شده است .در زبان دین و معارف اسلامی، خردورزی و تفکر از جایگاه بالایی برخوردار است تا جایی که می توان عقلانیت را یکی از مهم ترین ارکان مکتب تشیع دانست .با وجود این، در طول تاریخ اجتماعی ایران و اسلام هرگز عقل از گزند نکوهش و طرد در امان نبوده است و همواره در برابر آن از عشق به نیکی یاد شده است .ریش‍ این جدال سنتی میان عقل و عشق را باید در صف آرایی نخستین متکلمان اسلامی یعنی اشاعره و معتزله در مقابل یکدیگر دنبال کرد .نکت‍ بسیار مهمی که در بحث خردستیزی نباید ازآن غافل شد، این است که جلو آن در تاریخ اجتماعی ایران گاهی برآمده از دل باورهای دینی و الهیاتی است و گاهی هم صرفا جنب‍ تقلیدی دارد .از آن جایی که عرفان و تصوف با نظام اشعری گری پیوند نا گسستنی دارد، موضوع خردستیزی و ستایش عشق در ادبیات عرفانی را نیز باید محصول همین اندیشه دانست .با صرف نظر از ادبیات عرفانی ونیز آثار شعرا و نویسندگان معتقد به نظام اشعری گری نمود و جلوه های خردستیزی در ادبیات فارسی به الگو برداری و تقلید از این اندیش‍ سنتی مربوط می شود چنان که بسامد بالای آن در سبک هندی به ویژه اشعار صائب بی ارتباط با این ادعا نیست .در آثار صائب بلیغ ترین و فصیح ترین شاعر سبک هندی و یکی از قله های منیع شعر فارسی، خردستیزی جلو بسیار بالاتری دارد، در حالی که دراوج اقتدار مکتب تشیع بر خلاف آن انتظار می رفت .خردستیزی در دیوان او به صورت های گوناگون از جمله از طریق تقابل عشق و عقل، ترجیح شراب بر افلاطون، عقل، اندیشه، ادب، هنر، نصیحت، حکمت، آگاهی و گاهی به وسیل‍ برتری جنون بر خردمندی، خضرو راهنما نمایان شده است .همچنین در این بحث گاهی به طور مستقیم به خرد اشاره می شود و گاهی نیز به جای آن متعلقاتی نظیر رهبر، خضر، آگاهی، اندیشه، ص‌ادامه چکیده پایان نامه تدبیر و ...مورد تنفرواقع می شود .بر اساس این پژوهش معلوم شد که خردستیزی در دیوان صائب صرفا جنب‍ تقلیدی دارد که به منظور خلق مضامین تازه و اعجاب انگیز از آن استفاده می شود

Text of Note

Wisdom is a great divine blessing gifted to human. In Islamic studies and religion, wisdom and reflection is of special importance such that rationality may be introduced as one of the most important principles of Shiism. During social history of Iran and Islam, however, wisdom was not protected against reproach and rejection and love is always praised against it. This traditional controversy between wisdom and love may be rooted in positioning of the first Islamic theologians, i.e. Asharites and Mutazila, against each other. The most important point which should be considered in irrationalism is that its manifestation in Iran social history sometimes originates from theological and religious beliefs and sometimes it is a mere imitation. Since Mysticism and Sufism are inextricably connected to Asharism, irrationality and love appraisal in mystical literature should be known as a product of this thought. Irrespective of mystical literature as well as works of poets and authors believing in Asharism, manifestations of irrationalism in Persian literature are related to imitation this traditional thought such that its high frequency in Indian style especially Saeb poems may be related to this claim. Irrationality is highly manifested in Saeb's works- the most eloquent poet of Indian style and one of the inaccessible sources of Persian poem- while its contrary was expected during great power of Shiism. In his poetical works, irrationality is manifested in different forms including contrast of love and wisdom, preferring of wine to Plato, wisdom, thought, art, literature, advice, philosophy, consciousness, and sometimes, superiority of insanity to sagacity, Elias and leader. Additionally, the subject may either directly refer to wisdom or express its hate from some concomitants including leader, Elias, consciousness, thought, prudence, and etc. According to this study, irrationality in Saeb's poetical works is a mere imitation used to create novel and marvelous concepts

عراقی، هدی

خاکپور، محمد، استاد راهنما

عابدی، محمدرضا، استاد مشاور

Public note

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی