عنوان

شرح حدیث الفرجه

شماره

۱۰-۲۴۱۹۱

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

عربی

عنوان اصلي

شرح حدیث الفرجه

نام عام مواد

[نسخه خطی]

نام نخستين پديدآور

/ از: خلیل بن محمد زمان قزوینی

نام ناشر، پخش کننده و غيره

: خلیل قزوینی ابن محمد زمان

تاریخ نشرو بخش و غیره

، ۱۱۴۷ یا ۱۱۳۶ و ۱۱۳۷ق.

نام خاص و کميت اثر

ص ۱۱۳-۱۵۶.

ابعاد

؛ رقعی. ۱۱*۱۷ سم. ۱۶س. ۱۸۳ص.

متن يادداشت

‌کاتب نسخه مردی اهل دانش بوده و چند رساله از رساله‌های موجود در دفتر تالیف او است.

آغاز، انجام، انجامه

1

آغاز، انجام، انجامه

1

آغاز، انجام، انجامه

2

متن يادداشت

آغاز رساله (در نسخه کامل): بسمله الله احمد علی ما فرج فی حل حدیث الفرجه بعد ما مضی علی عدم انحلاله قرب الف سنین و علی نبیه و اوصیائه ... اصلی علی ما لقنونی لتوحیدالله حل حلاله حججا لا ینطرق الیه شبهه رئیس الشیاطین فالمنصف البصیر الناظر فیما قیل فی حل هذا الحدیث الشریف و ما اقول خبیر بانیما ادعبت خلافا ... فروی شیخنا الجلیل ... عن هشام بن الحکم فی حدیث الزندیق انهما اثنان راجع الی المبداء القدیم الذی لا مبدا له ... .

متن يادداشت

آغاز نسخه ما: عن هشام بن الحکم فی حدیث الزندیق الذی اتا ابا عبدالله علیه السلام و کان من قول ابی عبدالله ... اقول الضمیر فی قوله انهما اثنان راجع الی المبدء القدیم الذی لا مبداء له ... .

متن يادداشت

... و الدهر اسم لقوه تصرمها و مضیها الی العدم هذا آخر اردنا ایراده فی شرح هذا الحدیث الشریف ... تمت سنه ۱۱۳۷.

مشخصات ظاهری

نوع خط:

مشخصات ظاهری

تزئینات جلد:

متن يادداشت

شکسته نستعلیق زیبا.

متن يادداشت

چرم قهوه‌ای بدون مقوا.

خصوصیات نسخه موجود

1

خصوصیات نسخه موجود

1

خصوصیات نسخه موجود

1

خصوصیات نسخه موجود

1

خصوصیات نسخه موجود

2

خصوصیات نسخه موجود

1

متن يادداشت

کاتب فهرست رساله‌های موجود در دفتر را بر پشت نخستین برگ نوشته و در زیر چند رساله که تالیف خود او است نوشته: «لکاتبه خلیل القزوینی » و یکی از دارندگان و مطالعه کنندگان نسخه، این خلیل قزوینی را همان ملا خلیل غازی قزوینی شارح کافی پنداشته و در چند جای صفحه مذکور نوشته که نویسنده و مولف این رساله ملا خلیل غازی شارح کافی است در صورتی که غازی شارح کافی در ۱۰۸۹ ق. در گذشته و این دفتر بین سال‌های ۱۱۳۶- ۱۱۴۷ق تحریر شده.اما آنچه مسلم است سه رساله از پنج رساله این دفتر به خط مولف است.

متن يادداشت

بر پشت نخستین برگ، نوشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است از مرحوم تنکابنی و نیز از (خلیل ولد عبدالرزاق) یکی از مالکان نسخه. و این دو بیت نیز دیده می‌شود: تو بعلم ازل مرا دیدی/ دیدی آنگه بعیب بخریدی/ تو بعلم...../ رد مکن آنچه را پسندیدی.

متن يادداشت

نسخه حاضر فاقد خطبه است و لی نسخه‌ای دیگر از این شرح که جزء مجموعه ۱۸۶۶ این کتابخانه است و در همین فهرست معرفی خواهد شد کامل و دارای خطبه و دیباچه و همان است که در کتابخانه صاحب ذریعه موجود است و صدر آن در ذریعه نقل شده.

متن يادداشت

قزوینی در دیباچه این شرح از دیگر شروح این حدیث یاد کند و گوید: « حل شبهه زندیق و فهم حقیقت پاسخ امام (ع) را ائمه (ع) به من تلقین کرده‌اند و ناظر بصیری که شروح معروف وم تداول این حدیث را دیده و نگفتم و دعوی خلاف نکردم خدا را شکر که پس از هزار سال عقده این حدیث ناگشوده نماند و من طریق حل آن را دیافتم و برای توحید براهینی بمن الهامو تلقین شد که شبهه رئیس شیاطین را در آنها راهی نیست». این شرح را مولف در سال ۱۱۳۷ق. ساخته و حاشیه‌هایی نیز خود با نشان «منه» بر کنار آن نوشته است.

متن يادداشت

یک حاشیه بزرگ نیز که سراسر کنارهای صفحه اول نسخه را فراگرفته با نشان «منه ایده الله» دیده می‌شود و به خطی دیگر است. این شرح بر قسمتی است از حدیث مناظره مزبور که درباره توحید باری بحث شده و کلینی آن را جدا از دیگر فقرات حدیث آورده و شارح هربار قطعه‌ای بزرگ یا کوچک از حدیث را آورده و شرح کرده است.

متن يادداشت

قاضی سعید قمی در شرح بر توحید و مجلسی در بحار و فیض کاشانی در وافی نیز این حدیث را شرح کرده‌اند و درباره دلیلی که در آن بر توحید اقامه شده و تطبیق آن با ادله متداوله سخن گفته‌اند.

يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع

ماخذ فهرست: مجلدسوم، صفحه ۲۵۴۹- ۲۵۵۰.

يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع

نک: ذریعه ۱۳/ ۲۰۴ - ۱۰۵، ۶/ ۲۴۸؛ وافی ۱؛ بحار۱.

متن يادداشت

شرح مناظره منقول از هشام بن الحکم با زندیق است که مولف آن را به نام «شرح حدیث الفرجه» آورده است. مولف رساله علم اولی و شاگرد سید ابراهیم قزوینی بر مناظره امام صادق (ع) با زندیق در باب توحید که حدیث الفرجه نام یافته و وجه این تسمیه آن است که در این حدیث از زبان امام صادق (ع) این جمله نقل شده : «فلو کانا اثنین فلابد من فرجه بینهما حتی یکونا اثنین فصارت الفرجه ثالثا بینها قدیما معهما». راوی این مناظره هشام بن حکم است و کلینی در اوائل کتاب التوحید اصول کافیآن را به تفاریق آورده . صدوق نیز در کتاب توحید آن را نقل کرده است. در ذریعه دو شرح بر این حدیث یادشده یکی به نام حثیث الفلجه فی شرح حدیث الفرجه از بهاءالدین محمد بن محمدباقر سبزواری حسینی مولود در ۱۰۸۰ق. که شرحی است مبسوط و به نوشته علامه سید شهاب الدین مرعشی حاوی سه هزار بیت است. دیگر همین شرح است که صاحب ذریعه مولف آن را نشناخته و نوشته‌اند نسخه آن که در ۱۳۰۰ق. از نسخه ای مورخ ۱۱۹۷ق. رونویس شده در کتابخانه شخصی ایشان موجود است.

عنوان

شرح رساله العلم

پديدآور

/ خواجه نصیرالدین طوسی

شناسگر رکورد کتابشناختي

1039173

شماره رده

کشور

ایران

سازمان

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

تاريخ عمليات

20121104

نوع ماده

MF

کد کاربرگه

87856

سطح دسترسي

a

تكميل شده

Y